afb. M. Bimmel / A.G. Oldenmenger
Hooge Steenweg 3 : De Helm
bouwjaar: M.E. (XIV)
huidige functie: winkel / woning
Bouwhistorie
'Den Helm' (1670)
Hooge Steenweg 3
|
In 1507 kocht de wijntavenier Jan Brants het pand van de erfgenamen van Arnold Weels. Een schepenakte uit 1544 spreekt van een stenen huis van Arnold Ysbouts, waarschijnlijk dezelfde persoon. Hij bezat ook het rechter buurpand. Het huis zal verhuurd zijn aan Dirk van Boesecum, die volgens het cijnsboek van 1520 wordt aangeslagen voor 20 voet (= 5,75 m), hetgeen overeenkomt met de huidige breedte. Er is ook sprake van een 'uitvang' waarvoor het gasthuis betaalt. Wordt hiermee een uitgang of een uitbouw aan de gevel bedoeld? Achter het pand bevond zich een brug over de Binnendieze die uitkwam Achter de Tolbrug. Voor deze houten was, blijkens een stuk uit 1626 in het archief van de Rekenkamer van Brabant, ooit een vergunning verstrekt. In 1553 wordt Jan Brants aangeslagen voor vier schouwen, een stoof, een brouwgetouw en een schouw in de kelder. Ook andere wijntavernen in de Hooge Steenweg en aan de Markt bezaten een eigen bierbrouwinstallatie. Het grote aantal stookplaatsen was gebruikelijk bij herbergen. Twee jaar later wordt het pand verkocht aan Hans van Amstelredam. We weten niet of hij de wijntaverne voortzet. In 1573 is Adriaan van Kerckwyck, waarschijnlijk als huurder cijnsplichtig, terwijl het Groot Gasthuis aansprakelijk blijft voor de 'uitvang'. In de huidige kelder is de stookplaats niet meer aanwezig. De kelder is door een dwarsmuur in twee gedeelten verdeeld. In de dwarsmuur zijn bouwsporen van twee doorgangen zichtbaar. Aangezien de muur niet in verband staat met de zijmuren en bovendien de twee gewelven niet aan elkaar sluiten, is niet duidelijk of beide kelders uit dezelfde periode dateren. De dwarsmuur draagt de bovengrondse scheidingsmuur tussen het voor- en achterhuis. Deze indeling is op de verdiepingen nog aanwezig, evenals de bijbehorende balklagen. Het voorhuis telt | 164 |
|
vier balkvakken, het achterhuis drie, beide oorspronkelijk voorzien van een houtskeletconstructie. In het voorhuis hebben de moerbalken sleutelstukken met een dubbele peerkraalprofilering. Het achterhuis heeft in de 16de of vroege 17de eeuw een nieuwe balklaag gekregen, waarbij de oude moerbalken zijn hergebruikt en consoles met acanthusbladversieringen zijn toegevoegd. Op een balk zijn schilderingen met wapens aangetroffen. Van de oude kap die in 1930 gesloopt is, bezitten we een opmeting. Hieruit blijkt dat het huis drie bouwlagen met kap bezat. Uit de bouwsporen valt af te leiden dat het pand in zijn stenen vorm uit de 15de eeuw dateert en tegen het buurpand nummer 1 is aangebouwd. Achter het pand stond een los achterhuis dat gezien de nog aanwezige kelder uit de late 16de of uit de 17de eeuw stamt. | 165 |
Literatuur
ARB R 314 f 102v; CB 1520 f 12; CB 1573 f 13v; HT 1553; M 69; vSvY III, 540.
A. van Drunen, Gemeentelijk monument
Hooge Steenweg 3
BeschrijvingAlgemeen:Het pand Hooge Steenweg 3 is een vierlaags, rechthoekig bouwlichaam dat gelegen is in een gesloten gevelrij aan de noord-oostzijde van de Hooge Steenweg. Het pand heeft een lange bouwgeschiedenis die teruggaat tot in de veertiende eeuw en is gebouwd na de realisatie van het rechterbuurpand Hooge Steenweg 1. Het perceel maakt deel uit van de oudste verkaveling van de stad ‘s-Hertogenbosch. Het oorspronkelijke schilddak is in 1930 gesloopt waarna een plat dak is aangebracht. Het pand is voorzien van drie kelders. De voorkelder onder de straat is in 1971 gesloopt.Onder Hooge Steenweg 3 zijn drie kelders, voorzien van een tongewelf, achter elkaar gelegen. De opstanden van de kelders zijn vermoedelijk uit de vijftiende eeuw, de gewelven zijn aangebracht na de indeling met een vast voor- en achterhuis. Het voorhuis telt vier balkvlakken, het achterhuis drie, beide oorspronkelijk voorzien van een houtskelet-constructie. In het voorhuis hebben de moerbalken sleutelstukken met een dubbele peerkraalprofilering. Het achterhuis heeft in de 16de of vroege 17de eeuw een nieuwe balklaag gekregen, waarbij de oude moerbalken zijn hergebruikt en consoles met acanthusbladversiering zijn toegevoegd. Op een balk zijn schilderingen met wapens, vermoedelijk van de Bossenaar Lekkerbeetje, aangetroffen. Voorgevel:De negentiende-eeuwse voorgevel is voorzien van een geel geschilderde pleisterlaag met blokmotief en heeft drie vensterassen. De winkelpui op de begane grond is modern, de vensters op de verdiepingen hebben stolpende onderramen (vernieuwd) en een vast bovenlicht met afgeronde hoeken. De bovenlichten op de tweede verdieping zijn in glas-in-lood uitgevoerd. De profilering van de vensteropeningen is voorzien van een zeer kleine kuif, de hardstenen onderdorpels zijn geïntegreerd in een cordonlijst. De gevel is, tijdens de sloop van de kap, ontdaan van de bakgoot (en kroonlijst).Linkerzijmuur:De linkerzijmuur is een gemeenschappelijke muur met het buurpand Hooge Steenweg 5-7 en bevat middeleeuws werk.Rechterzijgevel:De rechterzijmuur van het pand is de linkerzijmuur met het oudere buurpand Hooge Steenweg 1 waartegen het pand Hooge Steenweg 3 is gebouwd. Op de eerste verdieping is veertiendeeeuws muurwerk aangetroffen dat aan de zijde van Hooge Steenweg 1 is voorzien van een beschildering met een geometrisch patroon dat uit dezelfde eeuw dateert. De muur is op de | 1 |
begane grond omstreeks het jaar 2000 volledig gesloopt om plaats te maken voor een constructie van staal.Achtergevel:De achtergevel is vanaf de openbare weg niet zichtbaar.Interieur:Betreffende het interieur is bekend dat er belangwekkende interieurafwerkingen en -indelingen aanwezig zijn.Redengevende omschrijvingHet pand aan de Hooge Steenweg heeft monumentale waarde vanwege de gevels, de bouwstijl, de bouwmassa, als ensemble en vanwege de situering. Het pand heeft bouw- en kunsthistorische betekenis vanwege de belangwekkende balklagen en de aanwezigheid van structuurbepalende en historische kelders, de aanwezigheid van een historische interieurindeling en oorspronkelijke interieurelementen. De sociaal- en cultuurhistorische betekenis is groot, het pand is representatief voor de ontwikkeling van de stad ‘s-Hertogenbosch en heeft een belangrijke opdrachtgever, bouwheer en/of ontwerper. | 2 |
Gemeente 's-HertogenboschMosmans
Hoogensteenweg
H. v.d. Ven69. "Den Helm" anno 1670. | 24 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Adresboeken
Hooge Steenweg 3
Hoogen Steenweg C 415 (????)
| 1865 | B.A. Hoelen (winkelier in manufact.) - J.G. Losgert (notaris) - F.E.A. Masion (hoofdonderwijzeres) |
| 1875 | J.J. van de Ven (koopman in manufacturen) |
Hoogen Steenweg C 440 (1880)
| 1881 | Jos.J. van de Ven (koopman in manufacturen en lid van den gemeenteraad) |
| 1908 | H.P.M. v.d. Ven (manufacturier) - Jos.J. v.d. Ven (wethouder) |
Hooge Steenweg 3 (1909)
| 1910 | H.P.M. van de Ven (manufacturier) - Jos.J. van de Ven (wethouder) |
| 1928 | H.J. de Mandt |
| 1936 | Schoenmag. M. van Heeswijk (schoenhandel) |
| 1943 | Schoenmag. M. van Heeswijk (schoenhandel) |
Bossche Encyclopedie |